Ból głowy jest jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się do lekarza.
Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy w ostatniej klasyfikacji podzieliło bóle głowy na pierwotne (w których ból głowy i dolegliwości towarzyszące stanowa chorobę samą w sobie) oraz zaburzenia wtórne (w których ból głowy jest spowodowany przyczyną egozgenną).

Napięciowy ból głowy stanowi 69% wszystkich pierwotnych bólów głowy.

Najczęstszym pierwotnym zespołem bólu głowy jest ból typu napięciowego, który stanowi 69% wszystkich pierwotnych bólów głowy. Drugim pod względem częstości występowania pierwotnym bólem głowy jest MIGRENA. Chorobowość w ciągu roku wynosi
12% (17% u kobiet i 6% u mężczyzn). Jest na liście chorób powodujących niesprawność w skali światowej według Światowej Organizacji Zdrowia.

W obrębie głowy istnieje względnie niewiele struktur, które mogą wytwarzać ból.
Należą do nich: skóra głowy, sierp mózgu, zatoki żylne opony twardej oraz końcowe odcinki dużych tętnic oponowych. Większość miąższu mózgu, wyściółka opon, splot naczyniówkowy i żyły oponowe nie są w stanie wytworzyć bólu.

Migrena jest u swoich podstaw zaburzeniem czynności mózgu.
Jest to nawracający zespół bólu głowy, któremu towarzyszą dolegliwości świadczące o zaburzeniach czynności układu nerwowego, takie jak nadwrażliwość na bodźce czuciowe (światło, dźwięk, zapachy lub ruch). Bólowi głowy często towarzyszą nudności i wymioty.

Ból może być zapoczątkowany lub nasilany przez różne czynniki wyzwalające, w tym:

• jaskrawe światło,
• głośne dźwięki,
• silne zapachy,
• głód,
• stres,
• odprężenie po stresie,
• wyczerpanie po wysiłku fizycznym,
• burzliwa podoga,
• zmiany ciśnienia atmosferycznego,
• wahania hormonalne podczas miesiączki,
• nadmiar lub niedobór snu,
• alkohol.

Określenie wrażliwości pacjenta na powyższe czynniki ułatwiają zaplanowanie leczenia oraz dostosowanie stylu życia.

Rozpoznając migrenę musimy stwierdzić powtarzające się napady bólu głowy trwające 4-72 godzin u pacjenta z prawidłowym wynikiem badania przedmiotowego, brakiem innej uzasadnionej przyczyny bólu głowy oraz z nudnościami / wymiotami lub nadwrażliwością na światło i dźwięk.

Ból musi spełniać dwie z następujących cech: jednostronny, pulsujący, nasilany przez aktywność fizyczną, natężenie bólu jest średnie lub znaczne.

Migrena występuje z aurą lub bez aury, jako migrena epizodyczna lub przewlekła.
Aura migrenowa w postaci zaburzeń widzenia (błysków świetlnych, zygzaków, ubytków w polu widzenia) występuje u 20-25% pacjentów. Może ona cechować się także podwójnym widzeniem, ataksją, zaburzeniami przytomności, szumem usznym lub zawrotami głowy.

Pacjenci z epizodami migreny występującymi łącznie przez 15 lub więcej dni w miesiącu, są traktowani jako osoby z migreną przewlekłą.

W ocenie niesprawności i częstości stosowania leczenia doraźnego pomocny jest dzienniczek bólów głowy. Istotnym aspektem postępowania w migrenie jest edukowanie pacjentów.
Migrena jest wrodzona podatnością na ból głowy i towarzyszące objawy neurologiczne. Przebieg choroby można modyfikować za pomocą zmian stylu życia i leków, aczkolwiek nie można wyleczyć z migreny. Jednakże na ogół nie wiąże się ona z poważnymi
lub zagrażającymi życiu następstwami.

Należy ustalić a następnie unikać swoistych czynników wyzwalających ból głowy.

Migrenę można w określonej części opanować przy pomocy działań niefarmakologicznych. Ważny jest uregulowany tryb życia, w tym zdrowa dieta (regularne pory posiłków), aktywność fizyczna, regularne godziny snu, unikanie nadmiaru kofeiny i alkoholu, minimalizowanie nagłych zmian w nasileniu stresu (medytacja, joga).

Modyfikacje stylu życia, które skutecznie zmniejszają częstość napadów bólu głowy, powinny być stosowane rutynowo. Stanowią one proste i efektywne kosztowo podejście do postępowania w migrenie.

Wybór optymalnego sposobu leczenia u danego pacjenta zależy od kilku czynników, ale najważniejszym z nich jest nasilenie napadów.

Jeśli te metody nie zapobiegają występowaniu napadów bólu głowy, potrzebne jest doraźne zastosowanie leków.

Łagodne napady migreny można leczyć lekami doustnymi. Skuteczność takiego leczenia w przerywaniu napadu to 50-70%.
W ciężkich napadach migreny może być konieczne donosowe lub pozajelitowe podanie leków, których celem jest uzyskanie szybkiego początku działania leku.
Leczenie migreny musi być zindywidualizowane. Może zachodzić potrzeba częstego rewidowania planu leczenia, zanim osiągnie się skuteczny sposób postępowania.

Pacjenci, którzy mają napady migreny o narastającej częstości albo napady słabo reagujące na leczenie doraźne, powinni być poddani leczeniu profilaktycznemu. Lek profilaktyczny trzeba stosować codziennie do zaobserwowania pozytywnego działania, zwykle ma to miejsce w czasie 2-12 tygodni. Po uzyskaniu stabilizacji częstości napadów lek stosuje się nadal przez około 6-12 miesięcy, a następnie odstawia stopniowo, sprawdzając, czy potrzebna jest kontynuacja leczenia. Wielu pacjentów jest w stanie z powodzeniem odstawić leczenie profilaktyczne i mieć mniej napadów o mniejszym nasileniu przez dłuższy czas.

Piśmiennictwo:

1. Stępień A. Nowa klasyfikacja bólów głowy Międzynarodowego Towarzystwa Bólu Głowy. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2004; 34: 255-256.
2. Goadsby P.J., Olsen J. Fortnightly review: Diagnosis and management of migraine. BMJ 1996; 312: 1279-1283.
3. Lance J.W., Goadsby P.J. Bóle głowy. Patofizjologia i leczenie. Wyd.polskie. Nowak S.(red.). Polish Edition. Co. Cleveland OH, USA, 1999.
4. Headache Classification Committee of the International Headache Society.Classification and diagnostic criteria for headache disorders, cranial neuralgias, and facial pain. Cephalalgia 1998; 8 (sup.7): 1-96
5. Headache Classification Committee of the International Headache Society.Classification and diagnostic criteria for headache disorders, 3rd edition beta version. Cephalalgia 2013; 33: 629-808.
6. Headache Classification Committee of the International Headache Society.Classification and diagnostic criteria for headache disorders, 3rd edition. Cephalalgia 2018; 38: 1-211.
7. Mathew N.T. Tramsformed migraine. Cephalalgia 1993; 13-78.
8. Bendtsen L., Brik S., Kasch H. Reference programme: Diagnosis and treatment of headache disorders and facial pain. Danish Headache Society 2nd Edition, 2012. J. Headache Pain 2012; 13: S1-S29.
9. Prusiński A. (red.). Bóle głowy dla lekarzy praktyków. Alfa-medica press, Bielsko-Biała 1996: 9-40.
10. Mc Crory D.C., Matchar D.B., Gray R.N. i wsp. Rozpoznawanie i leczenie migreny w podstawowej opiece zdrowotnej. Medycyna Praktyczna 2000; 11: 1-23.
11. Silberstein S.D. Migraine. Lancet 2004; 363: 381-391.
12. Domitz I. Leczenie migreny. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2005; 39: 530-534.
13. Akerman S.,Holland., Goadsby P.J. Diencephalic and brainstem mechanism in migraine. Nat Rev Neurosci. 2011; 12: 570-583.
14. Goadsby P.J. Therapeutic prospects for migraine: can paradise be regained? Ann Neurol. 2013; 74: 423-434.
15. Lipton R.B., Bigal M.E., Diamond M. i wsp. Migraine prevalence, disease burden, and the need for preventive therapy. Neurology 2007; 68: 343-349.
16. Rapaport A.M., Bigal M.E. Migraine preventive therapy: current and emerging treatment options. Neurol. Sci. 2005; 26: 111-121.